Koşullu Öz Değer
Benlik değeri, koşula bağlı olunan alanlarda algılanan başarı veya başarısızlığa bağlıdır; bu alanlardaki başarı ve başarısızlık tüm benliğe genellenir. Başarı sadece “Başardım” demek değil, aynı zamanda “Ben layık ve değerliyim” demektir. Başarısızlık sadece “başarısız oldum” değil, aynı zamanda “değersizim” anlamına da gelir (Crocker, Luhtanen, Sommers, 2004).
Öz-değerin olumsallıkları, “eğer X’te başarılı olursam, o zaman bir kişi olarak değerim olur; X’te başarısız olursam, o zaman değersizim”, burada X, koşullanma alanıdır.
Crocker, Luhtanen, ve arkadaşları (2003), yaptıkları çeşitli araştırmalar ve alan yazın ışığında öz-değerin yapılandırıldığı 7 alan olduğunu ortaya atmıştır. Bunlar; rekabet (competition), aile desteği (family support), onay alma (other’s approval), fiziksel görünüm (appearence), akademik yeterlik (academic competency), maneviyat (god’s love) ve erdem (virtue) olarak sıralanmaktadır.
Akademik yeterlik. Öz-değerin akademik yeterlilik üzerine koşullanması kişileri başarılı olmaya ve başarısızlıktan uzaklaştırmaya yöneltmektedir (Crocker ve ark., 2003).
Rekabet. Öz-değerleri rekabet üzerine koşullanan bireyler kendi yeterliliklerinden daha çok başkalarından ne kadar iyi olduklarıyla ilgilenirler. (Crocker ve ark., 2003).
Onay alma. Başkalarının benlik hakkındaki görüşleri, öz-değerin önemli bir temelidir (Crocker ve ark., 2003).
Fiziksel görünüş. Bu alana koşullanmış öz-değeri olan kişiler sosyal etkileşimler sırasında başkalarına nasıl göründüklerine odaklanırlar (Crocker ve ark., 2003).
Aile desteği. Algılanan onay veya aile üyelerinin sevgisi, öz-değer hisleriyle bağlantılıdır (Harter, 1986). Yakın başkalarının sevgisi, benlik saygısı için özellikle önemli olabilir (Crocker ve ark., 2003).
Maneviyat. İçsel dindarlık (bireylerin dini inançlara bağlılığı içselleştirme ve ifade etme derecesini ifade eder), benlik değeri ve psikolojik iyi oluşun diğer yönleri ile pozitif şekilde ilişkilidir (Nelson, 1989).
Erdem. Kendine değer vermenin bir başka olası olasılığı, kişinin ahlaki yeterliliği veya erdemidir (Crocker ve ark., 2003). Ahlaki kurallara uymak, kişinin iyi, ahlaklı ve değerli biri olduğunu gösterir (Solomon, Greenberg, ve Pyszczynski, 1991).
Crocker ve Knigh (2005), neredeyse herkesin kendine değer verme alanlarının olduğunu, ancak insanların benlik saygılarının neye bağlı olduğu konusunda farklılık gösterdiklerini iddia ederler. Benlik saygısını görünüş, başkalarının onayı veya akademik başarı gibi dış etkenlere dayandırmanın, onu erdem veya maneviyat gibi iç etkenlere dayandırmaktan daha olumsuz sonuçlara sahip olduğunu açıklarlar.
Koşulsuz öz değer ise kişinin bir koşula bağlı kalmadan kendine duyduğu değerdir. Hayatta yçnümüzü belirleyecek değerlerimizin olması kıymetlidir; akademik gelişim, sosyal ilişkilerde yardımsever biri olma gibi. Bunun yanında bize eşlik ediyor olması kıymetli olan bir başka şey koşulsuz öz değerdir ve koşulsuz öz değer alanımızı güçlendirmek önemlidir.
Peki, kendinize koşulsuz öz değerinizi ifade edecek bir cümle kursanız ne söylerdiniz?
Örneğin: ‘Sen olduğun gibi, başarılarınla ve başarısızlıklarınla değerlisin.’ Sizin cümleniz ne oldu?
Klinik Psikolog Rumeysa Özlü
