Ebeveynlik Tutumları ve Çocuklar Üzerindeki Etkileri
Çocukların büyüme ve gelişmesinde, kişilik örüntülerinin oluşmasında temel bağlanma modellerinin gelişmesinde en etkili rolü anne ve babanın yani bakım veren ebeveynin gerçekleştirdiğini neredeyse hepimiz biliyoruz. Bu yazıda sizlerle ebeveyn tutumları ve bu tutumların çocuklar üzerindeki etkileri üzerine konuşacağız.
Ebeveynlik tutumu; çocuğa bakım veren anne ve babanın veya bir başka ebeveynin çocuk ile kurduğu ilişki, iletişim, hitap, davranış biçimleri, sevgi, saygı ve sınır gibi kavramların işleniş biçimine göre değişim gösterir. Çocuk, bebeklik döneminde ebeveynin kendisine göstermiş olduğu duygu düşünce ve davranış modellerini içselleştirerek bir öteki ile kurduğu ilişkilerde bu içselleştirdiği öğrenmeler üzerinden yola çıkar. Dolayısı ile gösterdiği tepkiler de ebeveyninden almış olduğu modeller üzerine şekillenir. Literatür içerisinde farklı ebeveynlik tutumları bulunsa dahi biz bu yazıda altı temel ebeveynlik tutumu ve bu tutumlara karşı çocuklarda beklenen sonuçlar üzerine bilgi paylaşımında bulunacağız.
Demokratik ebeveyn: Burada ebeveyn demokratik ve sıcaktır çocuğun gelişimi için gerekli önlem ve sınırları alır problemler ortaya çıktığında iletişimi destekler. Çocuğa konulan sınırlar ile ilgili tutarlı bir tutum sergiler ve bu sınırlar konulurken çocuğun kendini ifade etmesine izin verir. Demokratik ebeveyne sahip olan çocuklardan beklenen sonuçlarda ise; sosyal, duygusal ve bilişsel olarak oldukça becerikli oldukları akranları ve ilişki kurdukları yetişkinler ile işbirliği içerisinde çalışabilirler. Kendisi ile barışık, güvenli ve atılgan çocuklar olarak görünürler.
Otoriter ebeveyn tutumu: Ebeveyn aşırı kontrolcüdür ve çocuğun taleplerinin karşılanmasına çoğunlukla izin vermez. Ebeveyn çocuğun isteklerine karşın etkileşimde bulunmakta zorlanır ve aşırı derecede kural koyar. Buna karşın çocuklar çoğu zaman bir ötekine bağımlı, akranlarıyla zayıf ilişkilere sahip, ilişkiler içerisinde itaatkar veya saldırgan, çekingen tutumlar sergileyebilirler.
Aşırı hoşgörülü ebeveyn tutumu: Ebeveyn kural ve sınır koyamaz ve çocuğun davranışlarına sınırlama getiremez. Sosyal sorumluluğun ve olgunluğun önemini vurgulayamaz ve sıklıkla verici olma eğiliminde bulunur. Aşırı hoşgörülü ebeveynlerin çocukları sosyal ve bilişsel olarak daha az yeterlidir. İleriki yaşantılarında istek ve dürtü kontrolü sağlamakta zorlanırlar. Özdenetim ve okul ortamında kuralların ve sınırların öğrenimlerinde problem yaşayabilirler.
Aşırı koruyucu tutum: Ebeveyn çocuğun hata yapmasına izin vermez, çocuğun yerine her şeye kendi karar verebilir. Aşırı koruyucu ebeveyne sahip olan çocuklar karar verme ve sorumluluk alma yoksunluğu yaşayabilir. Sosyal ortamlarda girişkenlik gösteremeyen çekingen ve içe kapanık davranışlar sergileme, yaygın kaygı yaşama eğiliminde bulunabilirler.
Aşırı serbest/ilgisiz tutum: Burada ebeveyn çocukların ilgi ve ihtiyaçlarına duyarsızdır davranış yönlendirme ve kontrolü ile ilgili herhangi bir çaba göstermez. Çocuklar ise çoğunlukla zihinsel ve sosyal olarak uyaran eksikliğinden ötürü daha az yeterlidirler. Öz denetim ile ilgili sorunlara sahip olabilirler ve okulda davranış ve uyum problemleri yaşayabilirler.
Tutarsız tutum: Bu son ebeveyn tutumu literatür içerisinde farklı şekillerde kendini göstermektedir. Genel olarak tutarsız ebeveynler zaman zaman demokratik, bazı zamanlarda ise hoşgörülü veya aşırı koruyucu olabilirler. Çocuklar tutarsız ebeveyn modelini içselleştirdiğinde ilerleyen yaşantılarında dengesiz ve tutarsız kişilik örüntüleri geliştirirler. Bir öteki ile kurdukları ilişkide, istekleri konusunda kararsız olan, sıklıkla duygu durum değişikliği yaşayan çocuklar olarak gözlemlenebilir.
Psikolojik Danışman Sevgi Aleyna Destan
