Yas süreci nedir?
Yas, sizin için önemli olan birini veya bir şeyi kaybetmeye verilen doğal bir tepkidir. Çoğumuz yas sürecinde şunları deneyimleyebiliriz; şok, üzüntü, suçluluk, korku, kızgınlık, tükenmişlik, mide bulantıları, kilo kaybı veya alımı, ağrılar/sızılar, uykusuzluk.. Unutmamalı ki yaslarımız parmak izlerimiz kadar kişiseldir. Süresi, biçimi, zorluğu geçmişteki yitim özelliklerimiz ve ilişkimizin özellikleri tarafından belirlenir.
Kübler-Ross (1969) yas için 5 aşama öne sürer (Her insan bu aşamalardan kendi yolunda geçer! Aralarında gidip gelebilir veya daha fazla aşamayı tamamen atlayabilirsiniz.);
İnkar: ‘Bu benim başıma geliyor olamaz.’
Öfke: ‘Bu neden oluyor? Suçlu kim?’
Pazarlık: ‘Bunu yapma ve ben karşılığında _ yapacağım.’, ‘Keşke..’
Depresyon: ‘Hiçbir şey yapamayacak kadar üzgünüm.’
Kabullenme: ‘Yaşadıklarımla barışığım.’
Peki yas sürecini yaşarken bu sürece etki eden, süresini, başa çıkmayı, deneyimi değiştiren durumlar nelerdir?
‘Dört etken yas tutma yetisini olumsuz etkilemektedir:
1. Bireyin duygusal yapısı. Çocukluk gereksinimleri yeterince karşılanmamış ya da bir dizi yitime uğramış bireyler, keder duymakta daha fazla güçlük çekebilirler.
2. Kaybedilen ilişkinin özgül doğası ile ilgilidir. Aşırı bağımlı ya da bitmemiş meselelerle yüklü bir ilişkinin bırakılması daha güçtür.
3. Yitimin koşullarıyla ilgilidir. Birisinin ani ya da kötü bir biçimde ölümünü kabullenmek birey için daha güçtür.
4. Günümüzde kederin dışa vurulmasına karşı toplumsal kısıtlamalar durumu güçleştirebilir.’
(Gidenin Ardından, Dr. Vamık Volkan-Elizabeth Zıntl)
‘Son olarak şunu da hatırlayalım;
1. Her yitim bizi kaçınılmaz bir keder içine sürükler.
2. Her yitim tüm geçmiş yitimlerimizi yeniden canlandırır.
3. Her yitim tam olarak yası tutabilirsek, bizlere büyüme ve yenilenmemiz için önemli bir araç olabilir.’ (Gidenin Ardından, Dr. Vamık Volkan-Elizabeth Zıntl)
Yas sürecinde neler yapmak yardımcı olur?
– Kendinize zaman verin. Duygularınızı kabul edin ve bunun bir süreç olduğunu bilin.
– Başkalarıyla konuşun. Kendinizi izole etmeyin, arkadaş veya ailenizle zaman geçirin.
– Kendinize dikkat edin. Egzersiz yapmak, düzenli yemek ve uyumak iyi gelecektir.
– İnancınızdan destek alın. Dini bir inancınız varsa teselli olabilecek destekleri gözetin. Dua etmek gibi. Kaybın ardından inancınızı sorguluyorsanız bu konuda bilgili bir yetkili ile görüşebilirsiniz.
– Hobilerinize dönün. Size keyif veren aktivitelerinize az da olsa yer vermeye başlayın.
– Sosyal medyayı nasıl kullandığınıza dikkat edin. Kaybınızı bildirmek ve destek istemek iyi gelebilir ancak daha fazla acı hissettiren durumlardan kendinizi koruyun. Acı verici görsel içeriklere daha az maruz kalmak gibi.
– Bir destek grubuna katılın. Yas tutan başkalarıyla konuşmak yardımcı olabilir.
– Bir uzmandan yardım alın. Kederiniz dayanılamayacak kadar ağır geliyorsa, kendinizi suçlamayı bırakamıyorsanız, hayatın yaşamaya değmediğine dair düşünceleriniz varsa, rutinleri sürdürmekte zorluk çekiyorsanız (işe gitmek, yemek yemek vb) bir uzman desteği yerinde olabilir.
Klinik Psikolog Rümeysa ÖZLÜ
