ÇOCUKLARDA ÖZBAKIM BECERİSİ
Öz bakım becerisi gelişmeye devam eden çocukların hayatlarında kişisel bakımlarını üstlenme anlamını taşımaktadır. Örneğin kıyafet giyinme-çıkarma, ellerini yıkama, tuvalet ve beslenme ihtiyacını giderme gibi davranışlar öz bakım noktasında ilk sırada yer alan becerilerden bir kaçıdır. Genelde ebeveynlerin çocuklarının öz bakım becerilerinin ve bu sorumlulukların üstesinden gelebileceğine dair inançları zayıf olmaktadır. ‘Tam yapamaz, üstüne döker, temizleyemez’ gibi açıklamalarda bu düşünceyi güçlendirir. Ancak unutulmamalıdır ki, öz bakım becerisi okul öncesi dönemde ilk zeminini oluşturur. Yani bu dönemde çocuklara bu becerileri kazandırmak önemlidir aksi takdirde ilkokul çağında geldiklerinde bu örüntü alışkanlık haline dönüşebilmektedir ve çocuk hala ebeveynine bağımlı özgüveni ise düşük olabilmektedir. Bu noktada çocuğa yaşına uygun sorumluluklar vermek esastır. Tüm bu bilgiler ışığında çocuğa öz bakım becerisi kazandırabilmek için doğru ebeveyn tutumu gereklidir. Bir önceki yazımda hangi ebeveyn tutumunu sergilediğinizi keşfedebilir ardından tutumlar arası bir değişim veya geçiş yapmanız gerekiyorsa o adımı atıp, çocuğunuza bu becerileri daha kolay bir şekilde kazandırabilirsiniz.
Hangi yaşta hangi öz bakım becerileri verilmeli diye düşünüyorsanız, örnekleri yazının devamında sıralanmaktadır;
36-48 ay
• Ellerini ve yüzünü yardımla yıkar ve kurular
• Kendi kendine yemek yer
• Bağcıksız ve düğmesiz kıyafetleri yardımsız çıkarır
• Yardımla giyinir
• Tuvalet ihtiyacını ve temizliğini karşılar
• Dişlerini yardımla fırçalar
• Saçını yardımla tarar
• Oyuncaklarını toplar
48-60 ay
• Ellerini yüzünü yardımsız yıkar
• Yemekle ilgili araç gereçleri uygun kullanır
• Kıyafetlerini yardımsız giyip çıkarır
• Kıyafetlerini asar
• Giysilerindeki büyük düğmeleri ilikler, çözer
• Ayakkabılarının bağcıklarını yardımsız bağlar
• Yatağını toplar
• Saçlarını tarar
• Dişlerini fırçalar
• Sofra kurallarına uygun davranır
• Ev işlerine yardımcı olur
Tüm bu durumları her çocuk eşzamanlı yerine getiremeyebilir. Çocukların gelişimi birbirinden farklıdır, başka bir çocuğun sizin çocuğunuzdan önce bir davranışı sergilemesi sizin çocuğunuzun bu davranışı yapamayacağı anlamına gelmez. Zaman kazanma, tahammül edememe veya çocuğa güvenmeme gibi nedenlerden dolayı çocukların arkasından kendi yerine getirmesi gereken sorumluluklar yerine getirilmemelidir. Aksi halde çocuğun kendisini geliştirmesi engellenmekte, başta öz bakım olmak üzere diğer alanlardaki gelişimleri de olumsuz etkilenmektedir. Kısacası çocuğun sorumluluk duygusuyla tanışmasına fırsat tanınmalıdır.
Uzman Psikolog Aydan AKBEL