Mükemmelliyetçilik nedir?
Hepimizin sıklıkla kullandığı bir terim olan mükemmeliyetçilik, pozitif bir anlam barındırıyor gibi görünür. Yapacağı iş için tüm çabasıyla en iyisini yapmaya çalışan birinden bahsederken kullanıyoruz belki. Ancak psikoloji alan yazınında tanımı farklıdır. Mükemmeliyetçilik, sorunlara yol açmasına rağmen, kişinin kendi kendine dayattığı ve amansızca takip ettiği çok zorlu standartları belirlemek ve bunları karşılamaya çalışmaktır. Bu, kişinin öz değerini neredeyse yalnızca bu yüksek standartların ne kadarının karşılandığını içerir.
Mükemmelliyetçi kişiler sürekli başarısızlık korkusu duyarlar bu sebeple paralize olurlar. Sırf başarısız olmamak için yapmaları gereken işleri erteleyebilir, son dakikaya bırakabilir hatta hiç başlamayabilirler. Çok ince detaylarda takılı kaldıkları için büyük resme odaklanamazlar ve ipin ucunu kaçırırlar. Yetişmeyen işler, ödevler, sonu gelmeyen projelerle baş başa kalırlar. Bazen çevremizde elde ettikleri başarıları küçümseyen insanlar görürüz, amaçlarına ulaşmış olduklarında bunu küçümseyip o kadar da önemli olmadığını söylerler. ‘Zaten yapılabilecek bir şeydi ve yapması o kadar da zor değildi herkesin yapabileceği bir şeydi’. Bu söylemler aslında kendini ve elde ettiği başarıları küçümseyen bir mükemmelliyetçi kişiye ait olabilir. Mükemmelliyetçiliğin 3 önemli içeriği vardır:
• Öz değerini yüksek standartlara dayandırmak.
• Çok talepkâr, yüksek standartlar belirlemek ve kendini eleştirmek
• Bu standartlara erişmeye çalışmak kişiye zarar verse bile onu yapmaya çalışmak.
Başarı elde etmek için bazı hedefler belirlemek, bu hedeflere yönelik planlama yapmak çalışmak elbette ihtiyaç duyulan birşeydir. Peki Yararsız mükemmeliyetçilik ile sağlıklı mükemmellik arayışı arasındaki fark nedir?
Yararsız mükemmeliyetçilikte, kişinin kendine bakış açısı, kendi zorlu standartlarına ne kadar iyi ulaştığını düşünmesine fazlasıyla bağlıdır. Yararsız mükemmeliyetçilikte insanlar, olumsuz sonuçlara rağmen standartlarını sürdürmeye devam ederler. Sağlıklı bir mükemmelliyetçilikte kişi elde ettiği başarılardan ya da tamamladığı görevlerden dolayı haz duyar, mutlu olur. Diğerindeyse tam tersi ne kadar önemli bir başarı elde edilmiş olursa olsun bu kişiyi tatmin etmez, yeterli gelmez.
Mükemmelliyetçi tutumun diğer birçok psikolojik rahatsızlıkla ilişkili olması söz konusudur.
• Mükemmeliyetçilik kaygıyla bağlantılıdır. Performansla ilgili genel kaygı duyguları yaygındır; Ayrıca mükemmeliyetçilikle birlikte sosyal kaygı ve OKB gibi spesifik kaygı sorunları da ortaya çıkabilmektedir. Mükemmeliyetçilik depresyonla bağlantılıdır ve bu durum kişinin sıklıkla kendi standartlarını karşılayamadığını düşünmesiyle sonuçlanabilir. Mükemmeliyetçilik yeme sorunlarıyla bağlantılıdır. Bir kişiyi yeme bozukluğu riskine sokan ve bu zorlukların devam etmesini sağlayan önemli bir faktördür. Mükemmeliyetçilik yararsız davranışlarla sonuçlanabilir. Buna kaçınma davranışı, performans kontrolü, erteleme ve verimsiz davranışlar dahildir.
Sizin mükemmelliyetçi yönünüz var mı, bunu anlamak için aşağıdaki soruları kendinize sorabilirsiniz.
1. Yüksek standartlara ulaşmak için sürekli en üst çabayı mı gösteriyorsunuz,
2. Kazandıklarınızdan, başarılarınızdan çok başaramadıklarınıza mı odaklanıyorsunuz,
3. Etrafınızdaki insanlar size standartlarınızın yüksek olduğunu söylüyor mu,
4. Bir işi tamamladığınızda gelecek görev için daha zorlu şartlar mı belirliyorsunuz,
5. Öz güveniniz, kendinize olan saygınız çok çalışmak ve başarmaya mı bağlı,
6. Amaçlarınıza ulaşmaya çalışırken hayatınızda olan biteni kaçırıyor musunuz,
7. Yapmanız gereken bir işi sırf başarısız olmamak adına veya yapması çok zaman alacağı için sürekli ertelediğiniz oluyor mu?
Tüm bu sorular bir fikir oluşmasına yardımcı olabilir.
Klinik Psikolog Hanım Acar Tanrıverdi
