COGENT BİLİŞSEL GELİŞİM PROGRAMI NEDİR?
Türkçe COGENT programı, okuma-yazma ve okuldaki öğrenmelere temel olan bilişsel
becerileri geliştirmek için tasarlanmış bir müdahale programıdır. COGENT programından, okul
öncesi (4-7 yaş) dönemindeki çocuklar ve özel gereksinimi olan daha büyük yaştaki çocuklar
yararlanabilmektedir. Özellikle okul öncesi eğitimi alamayan, okur-yazar çevreden yoksun
olarak büyüyen, hafif düzeyde gelişimsel geriliği olan, dikkat eksikliği ve/ya hiperaktivite
bozukluğu ya da özel öğrenme güçlüğü tanısı alma riski altında olan ve bu tanıları almış
çocuklar da bu programdan fayda sağlayabilmektedir. Program; çocukların dikkat süreçleri,
davranışlarının kontrolünü sağlayabilmek için iç sesini kullanma, harekete geçebilmek için
strateji kullanımı, plan geliştirme ve bilgiyi sınıflandırmayı içeren gelişimsel temeller üzerine
kurulmaktadır. Bunlara ek olarak, çocukların alfabedeki harfleri hızlı ve otomatik olarak
tanımasına yardımcı olarak çocuğu okuma yazma eğitimine hazır hale getirmektedir.
COGENT, okuma yazma becerilerini geliştirmek için doğrudan okuma yazma çalışmaları
yapmamaktadır. Bunun yerine okuryazarlık için gerekli olan temel bilişsel becerileri
geliştirmeye odaklanmaktadır. Yani çocuk eğer kelimelerin seslerini ayırt etmede güçlük
yaşıyor ise çocukla, kelimedeki sesleri ayırt etmeye ilişkin yüzlerce etkinlik yapmak yerine
kelimelerin seslerini ayırt etmede yaşadığı güçlüğün altında yatan bilişsel zorluğu fark edip, o
zorluğun üstesinden gelebilecek stratejiler geliştirilmelidir.
COGENT programını mevcut programlardan ayıran en önemli özelliklerden biri, bilimsel bir
kuram olan PASS Teorisi çerçevesinde yapılandırılmış olmasıdır. PASS Teorisi, zekayı ve
öğrenmeyi beynin bilişsel performansı ile ilişkilendirmektedir. Teoriye göre zeka, yaygın
olarak kullanılan IQ testlerin ölçtüğü stabil bir yetenek değildir. Bilginin işlenmesini içeren
dinamik bir süreçtir. PASS Teorisinde zeka; planlama, dikkat, eşzamanlılık ve ardıl işlemler
olmak üzere dört bilişsel alan çerçevesinde yapılandırılmaktadır. Bu dört bilişsel alan;
davranışı kontrol ve organize etme, strateji geliştirme ve performans takibi gibi yönetici
işlevlerden sorumlu olan planlama, zihinsel uyanıklık ve mevcut uyaran odaklanabilmeyi
sağlayan dikkat, ayrı uyarıcıları tek bir bütün halinde işleyebilmeyi, uyaranlar arasındaki
ilişkileri görmeyi sağlayan eşzamanlılık ve uyaranları belirli bir sıralı düzene sokarak
hatırlayabilmeyi sağlayan ardıl işlemler şeklinde sıralanabilir. COGENT programını mevcut
programlardan ayıran diğer bir önemli özellik ise çocuğun doğal anlatısı olan oyunu aracı olarak
kullanması ve oyun bağlamından çıkmamasıdır.
COGENT programı beş modülden oluşmaktadır. Her bir modül kendi içerisinde iki bölümden
oluşmaktadır. Ardışık bir şekilde tüm modellerin birinci bölümleri uygulandıktan sonra yine
ardışık bir şekilde tüm modellerin ikinci bölümleri uygulanmaktadır. COGENT’in beş modülü
içerisinde okuryazarlığın temelinde yer alan bilişsel beceriler sistematik bir şekilde yer
almaktadır.
Yazan : Psikolojik Danışman Hümeyra Mercan
